De Franse killer-clownrage die deze week zo veel ophef veroorzaakte staat in de langere traditie van het internetpranken. De video’s worden professioneler – en steeds enger.

Hij maakt geen hondjes van ballonnen en hopelijk komt hij nooit, maar dan ook nooit naar een kinderfeestje: de clown die een groot deel van de wereld in zijn greep houdt, maakt lol met een ijzeren hamer. Hij wacht net zo lang in een donker hoekje van een verlaten parkeergarage tot er mensen voorbijkomen en slaat dan het hoofd van zijn ‘slachtoffer’ – dat al ‘bewusteloos’ op de grond ligt – tot moes. Op de met bloed besmeurde muren echoot vervolgens een hysterische lach die zelfs clown Pennywise uit Stephen Kings It zou doen verbleken.

Grappig, vonden de twee Italiaanse jongens achter het YouTube-kanaal DM Pranks Productions. En met hen veel anderen: het filmpje van de Killer Clown is sinds mei al bijna 30 miljoen keer bekeken.

Van begin tot eind is alles in de video in scène gezet, behalve de toevallige voorbijgangers die doodsbang en met de moordende clown in hun kielzog wegrennen.

Het is slechts een greep uit de vele pranks (practical jokes) die op internet circuleren. Met verborgen camera gefilmde grappen zijn een hit op sociale media. De visuele kracht, het shockeffect en de relatief korte duur van de filmpjes maakt ze geknipt materiaal om te delen. Veel van deze video’s gaan dan ook viraal, wat de kans groot maakt dat je ze – ook al wil je ze helemaal niet zien – tegenkomt op je Facebook- of Twitter-timeline.

Vorige maand plaatste de Pool Sylvester Wardega een filmpje op YouTube van een reuzenspin, die mensen op straat en in metrostations de stuipen op het lijf jaagt. In werkelijkheid is het zijn hond Chica met een achtpotig pakje aan. Het filmpje werd in twee weken 87 miljoen keer bekeken en maakte Wardega de eerste Pool met een miljoen YouTube-volgers. Half oktober riep Google het spinnenpakje al uit tot een van de meest gezochte Halloween-outfits op internet.

Een ander, wat ouder voorbeeld van een internetprank: iemand stapt een lift binnen, kort daarna valt het licht uit en komt de lift tot stilstand. Wat de persoon in de lift niet ziet, maar de kijker wel, is dat een luik open gaat en er iemand bij komt staan. Als het licht aangaat blijkt het een bleek meisje te zijn met een pop in haar handen, vrij vertaald naar de talloze kindergeesten uit films zoals The Shining en The Sixth Sense. Om de nachtmerrie compleet te maken begint het meisje onbedaarlijk te gillen. ‘Dit is zonder twijfel mijn favoriete prank!’, schrijft een fan in een reactie op YouTube. ‘Angstaanjagend eng en soooo funny.’

Hobby naar professioneel niveau
Achter de filmpjes zitten vaak jongeren die hun hobby naar een professioneel niveau hebben getild. Dankzij het enorme bereik lukt het sommigen om van de advertentie-inkomsten te leven. Een goed filmpje bereikt internetgebruikers over de hele wereld, en dat vraagt veel van de makers: het moet telkens beter, grootser en vooral enger. Wat ooit onschuldig begon met een duidelijk hoorbare scheet in een overvolle ruimte of een sneeuwman die opeens begint te bewegen als je voorbijloopt, is een fenomeen geworden dat het Bananasplit-niveau ver is ontstegen.

Vallen de filmpjes nog wel binnen de grenzen van humor? Gaan ze soms niet te ver? Dat vroeg Forbes-journalist David DiSalvo zich af na het zien van de elevator prank. ‘Ik blijf maar denken aan wat er fout kan gaan’, schreef hij de op de website van het zakentijdschrift. ‘Het meest voor de hand liggende is dat mensen iets aan hun hart hebben en zo’n grap helemaal niet aankunnen. Ik heb niet het idee dat de producenten daarmee rekening houden.’

Op de rand van wat acceptabel is balanceert ook de grap met Chucky, de moordende pop uit de horrorfilm Child’s Play waarvan sinds de eerste release in 1988 diverse sequels zijn verschenen.

Van een van die vervolgfilms hingen vorig jaar posters in een bushokje in Brazilië. De nietsvermoedende reizigers – ook kinderen – werden al wachtend getrakteerd op een levensechte Chucky, die zich met een mes door de poster heen worstelde en met slaande bewegingen achter hen aankwam.

Opvallend genoeg kwam dit filmpje niet van amateurs maar van een tv-show. Het effect was hetzelfde: de video werd in korte tijd miljoenen keren gedeeld.

‘Het is wachten tot iemand ernstig gewond raakt of erger’, schreef The Huffington Post vorige week. Aanleiding was een nieuw filmpje waarin iemand in een verlaten parkeergarage – daar is-ie weer – zich zonder onderlichaam voortsleept, gevolgd door een maniak in doktersjas met een kettingzaag in zijn hand. De knipoog naar de horrorfilm The Texas Chainsaw Massacre is overduidelijk, maar zo snel redeneren toevallige voorbijgangers helaas niet. ‘Die kunnen voor hun leven zijn getraumatiseerd’, aldus de schrijver van het artikel, die internetgebruikers oproept te stoppen met kijken. Het filmpje had op dat moment al bijna 30 miljoen views.

Meer dan makkelijke grap
Zelf zien de producenten hun filmpjes als veel meer dan een makkelijke grap. Voor hen behoren de pranks tot een nieuwe kunstvorm, waarbij ze zich laten zich inspireren door elementen uit de populaire cultuur. Matteo en Diego, het Italiaanse duo achter de Killer Clown, noemen hun creaties in interviews zelfs ‘sociale experimenten’. Hun drie minuten durende clown-filmpje kostte tien dagen om te maken, over de follow-up deden ze drie weken.

‘We zijn er wel degelijk serieus mee bezig’, aldus Matteo tegen The Daily Mail. De 27-jarige pranksters laten niet zomaar iedereen schrikken: kinderen, mensen met huisdieren en iedereen die boven de veertig kan worden geschat, worden zorgvuldig vermeden. ‘We zijn met een heel team aanwezig om achter wegrennende mensen aan te gaan. Zodra ze zijn gekalmeerd, vertellen we dat het een grap is. Het is een psychologische truc die extreem goed werkt: uiteindelijk loopt iedereen altijd vrolijk lachend weg.’

Alle goede bedoelingen ten spijt werd de impact van de Killer Clown deze week pijnlijk duidelijk in Frankrijk. Een 28-jarige inwoner van Guingamp maakte een variant op het filmpje, waarin een clown met een cirkelzaag achter willekeurige mensen op straat aan rent. Het inspireerde Franse jongeren massaal hetzelfde te gaan doen. Hoewel het vooral om verveelde pubers gaat die het leuk vinden om mensen te laten schrikken en maar in één geval echt geweld is gebruikt, is de angst voor de ’terreurclown’ in Frankrijk een feit. Lachen.

Dit stuk verscheen in de Volkskrant. Bekijk het artikel online of in PDF: pagina 1, pagina 2.